CHÂN DUNG ĐỨC CHA LAMBERT DE LA MOTTE - ĐẤNG SÁNG LẬP DÒNG MẾN THÁNH GIÁ
Đức cha Phêrô Maria Lambert de la Motte là một trong ba vị giám mục thừa sai người Pháp tiên khởi trong chức vụ Đại diện Tông Tòa được gửi sang truyền giáo tại miền Đông Nam Á vào thế kỷ XVII. Ngoài việc truyền chức cho các linh mục Việt Nam bản xứ và thiết lập hàng giáo sĩ địa phương, Đức cha còn có công sáng lập Dòng Mến Thánh Giá tại Việt Nam. Một tu hội nữ đầu tiên được thành lập tại Việt Nam, dành cho người Việt Nam và để phục vụ cho dân tộc Việt Nam. Sát cánh với các vị thừa sai khác, Đức cha đã gieo vào lòng Giáo hội Công giáo Việt Nam một nền linh đạo tập trung vào Chúa Kitô Chịu Đóng Đinh. Chính nền linh đạo này đã trở nên động lực vững chắc thúc đẩy hàng trăm ngàn tín hữu Việt Nam mạnh dạn tuyên xưng đức tin trong suốt gần 300 năm cấm đạo.
Đức cha Phêrô Maria sinh ngày 28.01.1624 tại Lisieux vùng Normandie, phía Tây Bắc nước Pháp. Song thân là ông Pierre Lambert de la Motte và bà Catherine Heudey de Pommainville et de Bocquencey. Cuộc đời của Đức cha Phêrô nằm gọn trong lòng thế kỷ XVII(1624-1679). Ngài sinh ra và lớn lên dưới triều đại vua Louis XIII(1610-1643). Ngài chọn hướng đi cho đời mình và thực hiện sự lựa chọn đó dưới triều đại vua Louis XIV(1643-1715).
Cậu Phêrô Lambert lúc còn nhỏ thường hay tiếp xúc với nông dân và chia sẻ của cải vật chất cho người nghèo. Cậu thích tản bộ trong rừng vắng để cầu nguyện. Lúc lên chín tuổi, cậu được ơn Chúa soi sáng cho biết: những người yêu mến thánh giá Chúa Giêsu nên quy tụ lại thành một Hội Dòng mang tên Mến Thánh Giá. Sớm mồ côi cha mẹ, và là trưởng nam trong gia đình gồm bảy anh chị em, Phêrô Lambert phải gánh vác việc nhà, nên không hề nghĩ tới ơn gọi tu trì. Tuy nhiên, trong thời gian theo học chương trình phổ thông tại trường các tu sĩ Dòng Tên ở Caen, cậu được cha Hayneuve, đồ đệ của cha Louis Lallemant khai tâm về đời sống cầu nguyện để tìm ơn soi sáng của Chúa Thánh Thần. Sau khi tốt nghiệp trung học, sinh viên Phêrô Lambert học luật, rồi làm luật sư lúc mới 23 tuổi, sau đó làm việc tại Nghị viện Paris, Tòa án Thuế vụ và Trung tâm Xã hội Rouen. Trong khi thi hành chức nghiệp, Phêrô Lambert tích cực tham gia các sinh hoạt đạo đức, tông đồ và xã hội của Giáo hội vùng Normandie và tìm được hướng đi cho đời mình, nhờ ảnh hưởng của ba nhân vật thời danh là: Ông Henri de Lévis, người sáng lập Hiệp Hội Thánh Thể năm 1627; ông Jean de Bernières de Louvigny, một giáo dân đạo đức đã xây dựng ẩn viện tại Caen làm nơi tĩnh tâm để cổ võ đời sống chiêm niệm. Ông cũng sáng lập hội giúp người nghèo khó, bệnh tật và Hiệp hội Khổ Nhục để phát huy đức khiêm nhường và tinh thần khổ chế. Thánh Jean Eudes, vị sáng lập Dòng Chúa Giêsu và Mẹ Maria, với mục đích truyền giáo và huấn luyện hàng giáo sĩ. Sau khi trở thành bạn tâm giao với thánh Jean Eudes, Phêrô Lambert bỏ nghề luật sư xin vào chủng viện. Để chuẩn bị chịu chức linh mục, thầy Phêrô Lambert đã tĩnh tâm ba mươi ngày, đi bộ hành hương từ Caen đến Rennes hơn 120 cây số, cải dạng thành người nghèo khổ, cắt tóc ngắn, ăn mặc tồi tàn khiến cho mọi người chế giễu. Sau cuộc tĩnh tâm bốn mươi ngày, thầy lãnh tác vụ linh mục ngày 27.12.1655. Sau tám ngày tĩnh tâm, ngày 11.06.1660, cha Lambert được phong chức Giám mục tại nguyện đường Dòng Thăm Viếng Paris. Ngày 24.11.1660, Đức cha cùng đoàn truyền giáo rời Pháp, vượt biển Địa Trung Hải, lên bờ Syria tại Alexandrette rồi mạo hiểm bằng đường bộ qua Iran, Irac, đến Ấn Độ và Thái Lan; trải qua muôn vàn thử thách, vất vả, gian nguy như kinh nghiệm của thánh Phaolô trên hành trình truyền giáo (2Cr 11, 26-28). Tuy nhiên, đối với Đức cha, cuộc hành trình thừa sai này là một cuộc hành hương đặc biệt, giúp ngài nhận thức được nhu cầu hoán cải không ngừng và vun trồng đời sống nội tâm cho hoàn hảo, thánh thiện hơn. Mỗi chặng dừng chân là một cuộc tĩnh tâm để lắng nghe thần khí và phó thác vào Thiên Chúa như một trẻ thơ. Thái độ đức tin này xuất phát từ sự vâng phục quyết định của Tòa Thánh khuyên nhủ thử nghiệm mở đường cho các thừa sai đến miền Châu Á. Ngày 02.08.1662, đoàn thừa sai tới Juthia sau hai năm hai tháng sáu ngày. Đức cha chưa thể đến Đàng Trong vì lúc đó đang có những cuộc bách hại dữ dội, nên Juthia là nơi tạm trú an toàn cho các thừa sai từ Châu Âu đến truyền giáo tại vùng Á Đông.
Điều làm cho mọi người chú ý nơi chân dung tinh thần của Đức cha Phêrô Lambert de la Motte là sự kết hợp hài hòa giữa những cực đoan. Ngài vừa nghiêm khắc, vừa nhân từ, vừa cương nghị, vừa khiêm nhu, vừa mực thước vừa giàu óc sáng tạo thích nghi. Ngài có một tâm hồn chiêm niệm sâu sắc, luôn quy hướng về Chúa Kitô Chịu Đóng Đinh, giữa những sinh hoạt tông đồ đa dạng.
Riêng đối với các Nữ tu Mến Thánh Giá, Đức cha Phêrô Lambert de la Motte là vị sáng lập, là người cha thiêng liêng đã khai sinh bên bờ Đông Nam lục địa Châu Á một dòng nữ đầu tiên mang bản sắc Á Châu, trực tiếp hướng về công cuộc truyền giáo cho lương dân. Việc sáng lập Dòng Mến Thánh Giá xuất phát từ một kinh nghiệm thiêng liêng đặc biệt của ngài về Chúa Kitô Chịu-Đóng-Đinh.
Đức cha được Chúa Thánh Thần chọn làm trung gian chuyển đạt ơn đoàn sủng cho Dòng Mến Thánh Giá. Chính ngài đã sống đoàn sủng đó trong đời sống thiêng liêng và tông đồ, đến mức độ trở thành mẫu mực cho con cái mình là các Nữ tu Mến Thánh Giá.
