HỆ THỐNG ĐÀO TẠO
Chương trình đào tạo và huấn luyện những người sống đời thánh hiến đóng một vai trò quan trọng trong Giáo hội. Vì thế, Giáo hội luôn quan tâm đến sứ vụ cao cả nhưng rất khó khăn này. Tương lai của Giáo hội tùy thuộc rất nhiều vào việc đào tạo và huấn luyện nơi những người sống đời thánh hiến. Ý thức được vai trò quan trọng này nên trong suốt 75 năm qua với biết bao thăng trầm, đổi thay theo dòng lịch sử nhưng việc đào tạo và huấn luyện người tu sĩ luôn được Hội dòng chú trọng. Chương trình đào tạo của Hội dòng được chia làm 2 giai đoạn: Huấn luyện khởi đầu và huấn luyện thường xuyên. Trong hai giai đoạn này, huấn sinh sẽ được đào tạo theo 6 chiều kích: Căn tính, linh đạo và đặc sủng; đời sống thiêng liêng; đời sống nhân bản; nếp sống theo ba lời khuyên Tin Mừng; tri thức; đời sống cộng đoàn; tông đồ.
I. GIAI ĐOẠN HUẤN LUYỆN KHỞI ĐẦU
1. Thanh Tuyển
Giai đoạn Thanh tuyển bắt đầu được tính từ khi các em nhập tu cho đến khi bước sang giai đoạn Tiền Tập viện. Sau quá trình học tập tại các trường trung cấp, cao đẳng, đại học các em chính thức được gửi đến các cộng đoàn đào tạo để được huấn luyện trong vòng 2 năm. Bước sang năm thứ ba, các em sống tại cộng đoàn Sơn Tây. Sáu chiều kích huấn luyện được tiệm tiến thực hiện qua từng giai đoạn.
Chiều kích căn tính, linh đạo, đặc sủng: «Mục đích đầu tiên của việc huấn luyện là giúp các thỉnh sinh cũng như các khấn sinh trẻ trước tiên khám phá, rồi thủ đắc và đào sâu căn tính của tu sĩ» (HL 6). Bởi đó, chương trình đào tạo và huấn luyện dành nhiều thời gian để giúp các ứng sinh tìm hiểu về căn tính đời tu và khám phá linh đạo, đặc sủng Mến Thánh Giá. Các ứng sinh sẽ được giới thiệu về lịch sử Hội dòng Mến Thánh Giá Hưng Hóa (năm 1), tóm lược về tiểu sử Đấng Sáng Lập (năm 2) và «Tứ đức: Công – Dung – Ngôn - Hạnh theo linh đạo Đức cha Lambert» - chương 1 (năm 3)
Chiều kích đời sống thiêng liêng: Để dẫn dắt các em bước vào đời sống cầu nguyện, chương trình đào tạo sẽ hướng dẫn các em thánh hóa sinh hoạt hằng ngày qua việc dâng ngày, nguyện tắt, viếng Thánh Thể, Thánh lễ… Tập cầu nguyện bằng phụng vụ và nguyện gẫm, thực hành phút hồi tâm mỗi ngày, chia sẻ Lời Chúa hằng tuần, đọc và học hỏi hạnh các thánh cũng như các sách thiêng liêng. Mỗi tháng các em sẽ được tĩnh tâm một lần nhằm giúp các em hồi tâm, đặt mình trước sự hiện diện của Chúa, tập sống sự tĩnh lặng nội tâm.
Chiều kích đời sống nhân bản: Trước khi là tu sĩ, phải là người. Khi là người, cần học cách làm người, làm người theo đúng kế hoạch của Thiên Chúa trên cuộc đời mỗi người. Do đó, khi huấn luyện nhân bản, cần đặt nền là “làm người”, làm Kitô hữu chân chính, rồi mới có thể trở thành một người tu sĩ tốt. Đó là phẩm chất căn bản, cao đẹp của mỗi con người. Bởi vậy, các ứng sinh ngay trong giai đoạn đầu tiên của quá trình huấn luyện được đào tạo những nguyên tắc nền tảng của đời sống nhân bản qua việc học tập tài liệu: Người tu sĩ trưởng thành (phần I: Trưởng thành nhân bản), giáo dục nhân bản, giáo dục giới tính.
Nếp sống theo ba lời khuyên Tin Mừng: Các ứng sinh được giới thiệu về con đường theo Chúa Giêsu trong đời sống thánh hiến qua ba lời khuyên Tin Mừng: Khiết Tịnh, Nghèo Khó, Vâng Phục qua các môn học và suy niệm Tin Mừng.
Chiều kích tri thức
Chiều kích đời sống cộng đoàn: Chương trình đào tạo và huấn luyện sẽ giúp các ứng sinh làm quen với nếp sống cộng đoàn. Từ đó, các em biết quan tâm và cộng tác cùng chị em, biết chân thành và cởi mở, biết tôn trọng kỉ luật cũng như tập sống có trách nhiệm với bản thân và công việc.
Chiều kích tông đồ: Chương trình huấn luyện trong giai đoạn Thanh tuyển nhằm giúp các ứng sinh khám phá ra chiều kích tông đồ trong những bước đầu của việc tìm hiểu ơn gọi. Các em được mời gọi làm gương sáng nơi môi trường học tập, cộng đoàn và gia đình. Đồng thời, thực thi sứ vụ trong công việc giáo dục trẻ thơ.
2. Tiền Tập viện
Sau giai đoạn Thanh tuyển ứng sinh bước vào giai đoạn Tiền Tập viện.
Chiều kích căn tính, linh đạo, đặc sủng: Ứng sinh được hiểu biết về căn tính, linh đạo và đặc sủng Mến Thánh Giá để tự do chọn trong việc phân định, lựa chọn ơn gọi. Chương trình học của giai đoạn này nhắm đến «Tiểu sử - bút tích Đấng Sáng Lập » (Phần Tiểu sử) và Huấn luyện «Tứ đức: Công-Dung-Ngôn-Hạnh theo linh đạo Đức cha Lambert (chương 2).
Chiều kích đời sống thiêng liêng: Bước vào giai đoạn Tiền Tập viện, chương trình huấn luyện giúp các ứng sinh có những trải nghiệm thiêng liêng khi tham dự các cử hành Phụng vụ, nguyện ngắm, các buổi tĩnh tâm và kinh nguyện cộng đoàn. Để đạt được mục đích này, ứng sinh tiếp tục được hướng dẫn cầu nguyện bằng phụng vụ và nguyện ngắm, chia sẻ Lời Chúa hàng tuần, thực hành phút hồi tâm mỗi ngày, đọc sách thiêng liêng, tĩnh tâm hàng tháng và học tu đức.
Chiều kích đời sống nhân bản: Chương trình đào tạo và huấn luyện sẽ giúp các ứng sinh tập luyện để thực sự có được hiệu quả trong trưởng thành nhân bản. Giai đoạn này ứng sinh sẽ được học tập tài liệu: Người tu sĩ trưởng thành (Phần II: Trưởng thành đời tu). Đồng thời ứng sinh được huấn luyện lương tâm ngay thẳng và giáo dục giới tính và tâm cảm. Học đi đôi với hành, ứng sinh được mời gọi tập sống khiêm nhường, yêu thương, phục vụ, vị tha. Người đồng hành sẽ giúp các em sống hài hòa với mọi người, biết quan tâm đến người khác, làm quen với những chương trình chung.
Nếp sống theo ba lời khuyên Tin Mừng: Các ứng sinh cần được huấn luyện để hiểu biết tự do chấp nhận lối sống của đời sống thánh hiến bằng việc tập sống các lời khuyên Tin Mừng. Điều này không chỉ trên phương diện lí thuyết qua các môn học nhưng được mời gọi thực hành trong đời sống hằng ngày qua các nhân đức khiết tịnh, khó nghèo, vâng phục.
Chiều kích tri thức
Chiều kích đời sống cộng đoàn: Sau khi các ứng sinh đã được làm quen với nếp sống cộng đoàn thì bước vào giai đoạn này, ứng sinh được hướng dẫn sống đời sống cộng đoàn. Chương trình đào tạo và huấn luyện giúp các ứng sinh có khả năng tương quan giao tiếp, tinh thần cộng tác, ý thức trách nhiệm, khả năng đánh giá theo hướng tích cực, biết tổ chức và điều hành nhóm.
Chiều kích tông đồ: Các ứng sinh trong giai đoạn này được hướng dẫn để khám phá ra những động lực ý thức của bản thân về việc dấn thân tông đồ và biết nuôi dưỡng những động lực đó trong đời tu. Các ứng sinh tiếp tục được mời gọi làm gương sáng nơi môi trường học tập, cộng đoàn và gia đình. Đồng thời, thực thi sứ vụ trong công việc giáo dục trẻ thơ.
3. Tập viện
Là giai đoạn khởi đầu đời sống trong Hội dòng, là thời gian quan trọng nhất trong hành trình huấn luyện để giúp các tập sinh nhận biết chắc chắn, rõ ràng hơn ơn gọi của bản thân và của Hội dòng. Trong giai đoạn này, các tập sinh được thực nghiệm lối sống của Hội dòng, được uốn nắn trí tuệ và trái tim theo tinh thần của Dòng Mến Thánh Giá. Đồng thời, cũng là thời kì để Hội dòng kiểm chứng ý định và tư cách thích đáng của tập sinh đối với đời sống tu trì trong Hội dòng (x. HC 85). Giai đoạn Tập viện được kéo dài trong hai năm. Sáu chiều kích trong hành trình đào tạo và huấn luyện được đào sâu nhằm giúp các tập sinh có những bước đi vững chắc.
Chiều kích căn tính, linh đạo, đặc sủng: «Mục đích đầu tiên của việc huấn luyện là giúp các thỉnh sinh cũng như các khấn sinh trẻ trước tiên khám phá, rồi thủ đắc và đào sâu căn tính của tu sĩ» (HL 6). Do đó, trong giai đoạn Tập viện, các tập sinh được huấn luyện về tinh thần, mục đích, kỉ luật, lịch sử và đời sống của Hội dòng cách sâu sắc, cụ thể qua các môn học cho đến đời sống thường ngày. Trong thời gian hai năm, tập sinh được học Hiến chương và Nội quy của Hội dòng, Tiểu sử - Bút tích Đấng Sáng Lập (phần Bút tích), Huấn luyện tứ đức Công - Dung - Ngôn - Hạnh theo Đức cha Lambert (chương 3) và lịch sử Hội dòng.
Chiều kích đời sống thiêng liêng: Công đồng Vaticano II trong văn kiện Những chỉ dẫn về việc Huấn luyện trong các dòng tu đã khẳng định: «Những hình thức canh tân tốt nhất chỉ có thể đem lại kết quả nếu những hình thức đó được nuôi dưỡng nhờ sự canh tân sâu xa về đời sống thiêng liêng» (HL 1). Ý thức được giá trị cao quý của chiều kích thiêng liêng đối với một tu sĩ nên trong hành trình huấn luyện chiều kích này luôn được đề cao đặc biệt trong giai đoạn Tập viện. Đây là thời kì mà các tập sinh được sống trong «kho tàng thánh thiêng» để chiêm ngắm chân dung vị Lang Quân trong tương lai của bản thân. Trong giai đoạn này, tập sinh phải vun trồng đời sống thiêng liêng để có được sự nhận thức sâu xa và sống động về Đức Kitô và về Chúa Cha qua việc tham dự các cử hành phụng vụ của cộng đoàn; học hỏi, suy niệm và chia sẻ Lời Chúa hàng tuần, gẫm và đào sâu Kinh Thánh đặc biệt trong các giờ cầu nguyện; đọc sách thiêng liêng mỗi ngày 30 phút, tĩnh tâm và lãnh Bí tích Giao Hòa mỗi tháng; cầu nguyện cá nhân mỗi ngày.
Chiều kích đời sống nhân bản: Tập viện là nơi khởi đầu cuộc sống trong Hội dòng, do đó các tập sinh được hướng dẫn để vun đắp và thực hành những đức tính nhân bản và Kitô giáo: Bốn nhân đức trụ: Khôn ngoan, công bằng, can đảm, tiết độ; ba nhân đức đối thần: Tin, Cậy, Mến; các nhân đức luân lí.
Nếp sống theo ba lời khuyên Tin Mừng: Sau những tháng năm được giới thiệu, được học hỏi để hiểu biết và tự do chấp nhận lối sống của đời thánh hiến, các ứng sinh bước vào giai đoạn Tập viện. Chương trình đào tạo và huấn luyện sẽ giúp tập sinh nhận ra vẻ đẹp và sự cuốn hút của Chúa Giêsu khiết tịnh, Chúa Giêsu khó nghèo và Chúa Giêsu vâng phục. Tập sinh được học hỏi về môn đời sống thánh hiến theo tài liệu: Thánh hiến cuộc đời – giáo cương về lời khấn tu trù dưới ánh sáng Công Đồng Vaticano II của tác giả Phạm Duy Lễ.
Chiều kích tri thức
Chiều kích đời sống cộng đoàn: Công đồng Vaticano II nhấn mạnh: «Trong lòng Giáo hội, và hiệp thông với Đức Trinh Nữ Maria, đời sống cộng đoàn giữ một vai trò ưu tiên trong việc huấn luyện, ở bất cứ giai đoạn nào» (HL 26 – 27). Bởi vậy, việc huấn luyện về đời sống cộng đoàn trong giai đoạn này cần làm nổi bật những đòi hỏi của nếp sống chung như đặc tính cốt yếu của đời sống thánh hiến. Tập sinh tham dự các sinh hoạt và các giờ chung của cộng đoàn; thực tập sống đức ái để có khả năng hiến thân và phục vụ; nhìn nhận phẩm giá và chia sẻ các ân huệ mà mỗi người đã lãnh nhận; tôn trọng và đón nhận sự khác biệt của chị em. Đồng thời, tập sinh được mời gọi sống có trách nhiệm, tự lập và sáng tạo.
Chiều kích tông đồ
Việc đào tạo và huấn luyện sẽ giúp các tập sinh chiêm ngắm vẻ đẹp của Chúa Giêsu. Từ đó, tập sinh sẽ biến cuộc đời mình trở nên một kí ức sống động về lối sống và hành động của Chúa Giêsu trong sứ vụ loan báo Tin Mừng. Tập sinh được hướng dẫn để ý thức cầu nguyện cho sứ vụ truyền giáo và thánh hóa công việc hằng ngày để cầu nguyện cho công việc tông đồ.
4. Học viện
Đây là giai đoạn giúp kiện toàn việc huấn luyện đối với các nữ tu để giúp các khấn sinh dâng hiến trọn vẹn và dứt khoát cho Đức Kitô trong đời sống đặc thù của Hội dòng. Trau dồi cho các chị em có khả năng chu toàn sứ mạng của Dòng, và hài hòa các yếu tố của chương trình huấn luyện để có được một đời sống thuần nhất (x. HC 99).
Chiều kích căn tính, linh đạo, đặc sủng: Chương trình đào tạo và huấn luyện của Hội dòng sẽ giúp các khấn sinh sống đời sống riêng của Hội dòng cách sung mãn hơn thông qua việc học hỏi về Linh đạo Lâm Bích; tứ đức Công – Dung – Ngôn - Hạnh theo Đức cha Lambert (chương 4); đào sâu về Hiến chương dòng Mến Thánh Giá và học lịch sử Dòng Mến Thánh Giá Việt Nam.
Chiều kích đời sống thiêng liêng: Khấn sinh tiếp tục theo đuổi sự tăng trưởng thiêng liêng qua việc duy trì những hứng khởi thiêng liêng đã có từ năm tập và can đảm thực hiện những gì đã cam kết do lời khấn. Do đó, các khấn sinh được mời gọi chuyên chú suy niệm về mầu nhiệm Thánh giá Chúa Giêsu Kitô Chịu Đóng Đinh để có thể đón nhận thập giá hằng ngày với lòng yêu mến. Nuôi dưỡng tâm hồn chiêm niệm trong hoạt động với ý thức sống sứ mạng chuyển cầu nơi nguyện đường và trong cuộc sống. Song song với điều đó, khấn sinh cần tập hòa hợp ý mình đồng nhịp với ý Chúa.
Chiều kích đời sống nhân bản: Khấn sinh tiếp tục theo đuổi sự tăng trưởng về mặt nhân bản qua việc can đảm thực hiện những ràng buộc của lời khấn, qua việc thực hành các đức tính tự nhiên và siêu nhiên. Chương trình đào tạo và huấn luyện sẽ giúp các khấn sinh trưởng thành trong các mối tương quan trong giao tiếp; trưởng thành trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội; trung tín với ba lời khấn; nhiệt tình dấn thân trong sự khiêm tốn lắng nghe và tôn trọng kỉ luật cộng đoàn. Đồng thời, xác tín về ba lời khấn. Bên cạnh đó, khấn sinh tiếp tục học tập tài liệu: Người tu sĩ trưởng thành (Phần III: Trưởng thành đời sống thánh hiến); Tâm lí chiều sâu – xây dựng con người nhân bản; giáo trình thánh hóa giáo khoa – nhân bản và tu đức.
Nếp sống theo ba lời khuyên Tin Mừng: Chương trình đào tạo và huấn luyện hướng khấn sinh thực sự tiến bước trong niềm vui và hạnh phúc khi tuân giữ và sống các lời khuyên Tin Mừng. Thời gian sống trong học viện sẽ là cơ hội để khấn sinh đào sâu các chiều kích của ba lời khuyên Phúc Âm.
Chiều kích tri thức
Chiều kích đời sống cộng đoàn: Khấn sinh được huấn luyện để biết kiến tạo và xây dựng nếp sống cộng đoàn mà ở đó các thành viên được lớn lên trong sự trung thành với Thiên Chúa theo đoàn sủng của Hội dòng. Bởi vậy, khấn sinh cần ý thức thuộc về Hội dòng và học tập với tâm tình biết ơn; sẵn sàng chia sẻ kiến thức và khả năng với chị em; yêu mến, xây dựng, có trách nhiệm với cộng đoàn.
Chiều kích tông đồ : Công Đồng Vaticano II nhắc nhở: ‘Sự trưởng thành của người tu sĩ đòi hỏi họ phải dấn thân vào việc sống tông đồ và tham gia tiệm tiến vào những kinh nghiệm của Giáo hội và xã hội theo đoàn sủng của Hội dòng mình cũng như lưu tâm đến những năng khiếu và ước vọng cá nhân’ (HL 29). Chương trình đào tạo và huấn luyện giúp các khấn sinh có được cảm thức thuộc về Giáo hội, thuộc về Hội dòng và biết hiệp thông với sứ vụ của Giáo hội, sứ vụ của Hội dòng. Khấn sinh được mời gọi noi gương tinh thần truyền giáo và hồn tông đồ của Đấng Sáng Lập cũng như kinh nghiệm của các bậc tiền bối. Ngoài việc học, khấn sinh có thể tham gia mục vụ giáo xứ. Trong giai đoạn này, chương trình đào tạo quan tâm đến năng khiếu và ước vọng cá nhân của các khấn sinh, để có thể đáp ứng nhu cầu tông đồ đặc thù theo đoàn sủng của Hội dòng.
- GIAI ĐOẠN HUẤN LUYỆN THƯỜNG XUYÊN
Giai đoạn này mang một tầm quan trong then chốt, định đoạt phẩm chất đời sống thánh hiến của người nữ tu Mến Thánh Giá. Mỗi chị em phải tận dụng mọi hoàn cảnh thuận lợi cũng như bất lợi trong suốt cuộc đời để huấn luyện bản thân về mọi mặt (x. HC 109). Huấn luyện thường xuyên được chia làm các giai đoạn: Khấn trọn từ 1 đến 5 năm, khấn trọn sau 5 năm và giai đoạn nghỉ hưu từ 75 tuổi đời. Trong các giai đoạn này huấn sinh được mời gọi đào tạo và tự đào tạo chính mình theo sáu chiều kích trong chương trình huấn luyện, để mỗi tu sĩ sống trung thành với Thiên Chúa, với sứ mạng của mình trong Giáo hội và xã hội cũng như trung thành với chính mình.
Chiều kích căn tính, linh đạo, đặc sủng: Với ước mong đời sống thánh hiến của chị em khấn trọn sẽ phản ánh cách trung thực căn tính đời tu cũng như linh đạo và đoàn sủng của Dòng. Do đó, chương trình đào tạo và huấn luyện yêu cầu chị em cần thực hiện nghiêm túc và hiệu quả giờ học Hiến chương chung; dành 30 phút mỗi tuần để đào sâu Hiến chương bằng việc đọc và suy niệm riêng.
Chiều kích đời sống thiêng liêng: Mỗi chị em phải đặt ưu tiên cho đời sống tâm linh trong mọi hoàn cảnh của đời sống thánh hiến. Điều này đòi buộc chị em phải có một sự huấn luyện liên tục về đời sống thiêng liêng nhằm đem lại sự nhất quán nội tâm và sự trung thành trong việc bước theo Đức Kitô. Bởi vậy, các chị em được yêu cầu nghiêm túc thực hiện chương trình tĩnh tâm hàng tháng và lãnh nhận bí tích hòa giải theo luật định. Khuyến khích chị em thực hành Lectio Divina. Bổ túc kiến thức và kinh nghiệm thực hành tu đức cho các chị em thông qua các khóa thường huấn.
Chiều kích đời sống nhân bản: Chương trình huấn luyện thường xuyên sẽ giúp cho chị em có được sự trưởng thành toàn diện về nhân và bản nhân cách.
Nếp sống theo ba lời khuyên Tin Mừng: Cộng đoàn là môi trường đào tạo và là nơi giúp chị em trung thành với ba lời khuyên Tin Mừng. Bởi vậy, Hội dòng mong muốn chị em phải tiếp tục nuôi dưỡng và đào sâu chiều kích cộng đoàn của các lời khấn dòng vì đó là tiến trình mang tính chất liên tục. Vào các dịp kỷ niệm Ngân, Kim, Ngọc khánh khấn dòng chị em có một tháng về nhà Mẹ để hồi tâm.
Chiều kích tri thức: Chương trình huấn luyện trong giai đoạn này nhấn mạnh đến những khía cạnh: Đời sống theo Thần Khí bao gồm việc đào sâu đức tin và ý nghĩa của việc tuyên khấn; tham gia vào đời sống Giáo hội theo đoàn sủng của Hội dòng; bồi dưỡng đạo lí và nghiệp vụ (đào sâu Kinh Thánh, Thần học); trung thành với đoàn sủng Mến Thánh Giá.
Chiều kích đời sống cộng đoàn: Nếp sống cộng đoàn là một môi trường đào tạo. Huấn luyện thường xuyên trong nếp sống cộng đoàn sẽ thúc đẩy chị em phải tự đào luyện chính mình để thiết lập những mối tương quan huynh đệ trong đời sống chung.
Chiều kích tông đồ: Chị em phải biết cách tự huấn luyện chính mình qua cuộc sống mỗi ngày, qua cộng đoàn, qua các biến cố vui, buồn, thăng trầm của cuộc sống để trở nên chứng tá của niềm vui Tin Mừng. Việc huấn luyện thường xuyên thúc đẩy chị em luôn biết thể hiện những thao thức dấn thân tông đồ và sẵn sàng ra đi để loan báo Tin Mừng.
Như vậy, sáu chiều kích căn bản trong chương trình đào tạo và huấn luyện được trải dài qua hai giai đoạn huấn luyện khởi đầu và huấn luyện thường xuyên, sẽ giúp cho người thụ huấn trải qua những thách đố để quyết tâm đi theo Đức Kitô cách triệt để. Bởi mục đích chính của đời sống thánh hiến là trở nên đồng hình đồng dạng với Chúa Giêsu.
