Thánh Phaolô Vũ Văn Đổng sinh năm 1802 tại Vực Đường, họ thánh Tôma Tông Đồ thuộc xứ Cao Xá, tỉnh Hưng Yên. Cao Xá là một xứ đạo có từ lâu đời, có truyền thống đạo đức, dân làng hiền hoà hầu hết là theo đạo Thiên Chúa, thuộc địa phận Trung nay thuộc giáo phận Thái Bình.
Thánh Phaolô Vũ Văn Đổng tuy là người dân quê chất phác hiền lành, đạo đức nhưng lại rất trực tính mà thật thà và ngay thẳng. Vì vậy Ngài rất có uy tín và được các cha cũng như mọi người trong xứ đạo tín nhiệm, bầu Ngài làm Thủ Bạ coi giữ sổ sách và quản lý tài sản họ Đạo trong nhiều năm, lúc đó đang là thời kỳ cấm đạo vô cùng độc ác của vua Tự Đức nên để chu toàn công việc được giao phó lại càng khó khăn. Ý thức được điều đó nên Ngài lại càng phải kín đáo xếp đặt mọi công việc một cách khôn ngoan. Tới khi vua Tự Đức ra lệnh bắt các đầu mục trong làng, quan cho lệnh về Cao Xá vây bắt mọi người phải ra tập trung trong đình làng, lấy lý do là để kiểm tra dân số. Nhưng chủ ý của quan là bắt các Kitô hữu phải bước qua Thánh Giá. Quan truyền đặt tượng Thánh Giá trên cửa đình, bắt mọi người phải bước qua. Những người không tuân lệnh đều bị trói, bắt đeo gông rồi giải về huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên. Ông Phaolô Vũ Văn Đổng cũng là một trong số đông những người bị bắt trong hoàn cảnh này, vì ông cương quyết không chịu bước lên tượng Chúa và ông lớn tiếng xưng mình là người theo đạo Chúa, sau đó ông liền bị bắt, hôm đó là ngày 25 tháng 11 năm 1861. Tại huyện Ân Thi quan khuyên dụ và hứa nếu ông bỏ đạo quan sẽ thưởng cho nhiều tiền bạc, nhưng Ngài luôn từ chối. Ngài luôn khẳng định với quan là dù phải chết Ngài luôn trung thành với Chúa, với đạo. Thấy một ông già đã 60 tuổi đứng trước những khổ hình mà vẫn cứng lòng, quan nổi giận truyền lệnh đánh nát thịt rồi đeo gông rất nặng, xích chân tay rồi giải về tỉnh Hưng Yên. Khi áp giải Ngài về tỉnh, lúc tới cổng thành Ngài thấy tượng Thánh Giá Chúa đặt ngay giữa lối đi, lính bắt Ngài bước qua. Chẳng những không bước qua, Ngài lại còn qùi xuống hôn tượng Chúa. Quân lính thấy thế liền đánh dúi đầu Ngài xuống đất. Bọn lính thay nhau đánh một cách tàn nhẫn nhưng vẫn không thuyết phục được người chiến sĩ anh hùng của Chúa bước qua Thánh Giá. Cuối cùng bọn lính phải nhốt Ngài vào chiếc cũi nhỏ, chất hẹp rồi khiêng Ngài đi qua. Trong nhà tù gần một năm Ngài phải chịu trăm ngàn cực hình đau đớn. Theo lệnh vua Tự Đức ban hành ngày 5 tháng 8 năm 1861, mỗi tín hữu Kitô phải chịu khắc chữ Tả Đạo vào hai bên má. Người ta khắc chữ bằng một thanh sắt nung lửa thật đỏ vào má, để khi vết thương lành thì vết sẹo vần còn, làm như thế là để hành hạ tội nhân và cũng để dễ nhận diện mỗi khi bắt bớ. Thánh Phaolô Vũ Văn Đổng mỗi khi bị khắc vào má như vậy Ngài lại lấy dao gạch nát hai chữ Tả Đạo ấy. Bị đánh đòn quá nhiều lần, lại còn bị hành hạ bằng đủ mọi cách ác nghiệt nhưng Ngài vẫn luôn trung thành và bền bỉ xưng đạo Một lần khác, bị quan tra khảo và bực tức vì Ngài đã gạch nát hai chữ Tả Đạo đã khắc trên hai má. Quan truyền quân lính phải khắc lại hai chữ ấy trên trán. Ngài xin quan để Ngài nhờ bạn tù khắc giúp. Quan đồng ý. Sau đó, Ngài nhờ mấy bạn tù khắc cho hai chữ Chính Đạo trên gò má thay vì chữ Tả Đạo. Quan thấy hành động khẳng khái và dũng cảm này làm quan rất bực, nên ra lệnh cấm không cho ăn đúng một tuần lễ. Vì bị cấm không ăn, không uống nhiều ngày lại còn bị hành hạ đánh đập, đeo bông, đeo xiềng xích nên Ngài dần dần mất sức, rũ liệt. Người lính canh gác thầy Ngài đã già yếu 60 tuổi rồi nên thương lén lút cho Ngài một nắm cơm và một chén nước. Nhưng Ngài không ăn uống, lai nhường phần ăn ấy cho người bạn cùng bị giam bên cạnh Ngài. Bị giam đói khát trong 8 ngày và bị đánh đòn khủng khiếp nên Ngài mê man bất tỉnh, những người lính có trách nhiệm canh gác phải vất vả làm đủ cách Ngài mới hồi tỉnh lại được. Sau cùng quan nhìn thấy hành động khắc hai chữ Chính Đạo trên gò má như thế, chắc chắn không thể thuyết phục bước lên Thánh Giá và bỏ đạo được nữa nên quan làm án trảm quyết Ngài. Án lệnh được thi hành ngày 3 tháng 6 năm 1862. Trên đường tiến ra pháp trường, Ngài sốt sắng dọc kinh Phó Dâng Linh Hồn (kinh này đọc giúp người hấp hối gần chết). Tới pháp trường Ngài xin lý hình một phút để đọc tên cực trọng Chúa Giêsu 3 lần rồi cúi đầu cho lý hình vung gươm chém đứt đầu. Những người đứng chung quanh chứng kiến cái chết anh hùng của người chiến sĩ can trường tuyệt vời của Chúa Kitô đã ngậm ngùi thương khóc và kính cẩn khâm phục một cụ già 60 tuổi dũng cảm đến thế! Ngày 29 tháng 4 năm 1951 Đức Giáo Hoàng Piô XII đã tôn phong Ngài lên bậc Chân Phước và ngày 19 tháng 6 năm 1988, Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã tôn vinh Ngài vào hàng Hiển Thánh Tử Đạo Việt Nam. Lm. Nguyễn Đức Việt Châu, SSS
tonggiaophanhanoi.org
