Thánh Phanxicô Đỗ Văn Chiểu sinh năm 1797 tại làng Trung Lễ thuộc xứ Liên Thủy, điạ phận Đông Đàng Ngoài nay là giáo phận Bùi Chu, phủ Xuân Trường, huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định.
Ngày từ nhỏ, Ngài đã ước ao dâng mình trong Nhà Chúa để được phục vụ Chúa suốt đời. Do đó, Ngài đã từ giã gia đình để vào nhà trường mong được đào tạo trở thành Thầy Giảng. Ngoài những môn học theo chương trình của trường Thầy Giảng, Ngài còn học thêm bốn năm Thần học rồi sau đó trở về giúp Đức Cha Henares Minh và cùng được vinh phúc tử đạo với Đức Cha. Trong suốt thời gian giúp Đức Cha, Ngài luôn theo sát Đức Cha đi lo mục vụ. Mối bận tâm nhất của Ngài là lo lắng giúp mọi người sống Đức Tin một cách trưởng thành. Ngài thường khuyên dạy các tín hữu là dù hoàn cảnh nào, khó khăn nào thì cũng không được phép bỏ Chúa. Chúa là Thiên Chúa duy nhất phải tôn thờ, dù có phải chết thì cũng không được bỏ Chúa. Đối với Đức Cha, Ngài luôn sống sát bên Đức Cha, khi phải ẩn trốn thì Ngài cùng ẩn trốn với Đức Cha. Có lần Ngài đã thưa với Đức Cha, nếu phải chết vì Chúa thì cũng xin được cùng chết với Đức Cha. Hồi đó, Tổng đốc tỉnh Nam Định là Trịnh Quang Khanh; ông quyết chí thi hành lệnh vua và tận lực đi lùng bắt một cách quyết liệt các vị Thừa Sai cũng như các đạo trưởng để lập công với vua. Ông đem quan tới các làng Công giáo để xục xạo bắt bớ mọi thành phần trong đạo Gia Tô. Một buổi chiều ngày 27 tháng 5 năm 1838, tại làng Kiên Lao có ông thầy đồ tên là Y biết trong làng có các đạo trưởng đang lẩn trốn nên đã nghe theo lời hứa hẹn của quan bí mật báo cho quan Tổng đốc đem quân về làng vây bắt được Đức Cha Delgado Y và một số người theo đạo. Còn Đức Cha Đa Minh Henares Minh và thầy Phanxicô Đỗ Văn Chiểu may mắn đã thoát nạn! Các Ngài đã. vội vã chạy ra bờ sông, nhanh chân xuống thuyền bơi về hướng đi Hải Dương. Trên đường về Hải Dương các Ngài trốn vào nhà ông Nghiêm thuộc họ đạo Hà Quang xứ Trung Thành. Ít ngày sau các Ngài lại chạy qua làng Quần Anh rồi đi dọc xuống xứ Xương Điền. Tại đây không may, các Ngài gặp một người đánh cá nhận diện ra các Ngài. Ông vui vẻ chào hỏi và hứa là sẽ cẩn thận giữ kín việc các Ngài đang ẩn lánh tại đây. Nhưng ngay sau đó, người ngư phủ này đã đi tố cáo và quan đã cho quân về bắt được các Ngài. Khi bắt được các Ngài, Đức Cha Đa Minh Henares Minh thì bị nhốt ngay vào cũi còn thầy Phanxicô Đỗ Văn Chiểu thì bị đeo gông rất nặng và tống giam ngay vào ngục. Khi bị nhốt trong ngục, quan khuyên thầy bỏ Đức Cha và bỏ đạo thì thầy Chiểu đã nói: - “Tôi sẵn sàng cùng chết với Đức Cha vì đạo Chúa, sẵn sàng chịu mọi khổ nhục vì Chúa, kể cả cái chết rùng rợn nhất”. Sau hai ngày tạm giam tại phủ Xuân Trường, quan ra lệnh áp giải hai Đấng về nhà tù tỉnh Nam Định. Lúc về tới cổng thành Nam Định thì người ta đã đặt ngay giữa lối đi một tượng Thánh Giá thật lớn để bắt mọi người đi qua phải bước lên Thánh Giá. Thầy Phanxicô Chiểu cổ đeo gông rất nặng nhưng cũng cố qùi xuống ôm lấy hôn kính Thánh Giá, rồi để Đức Cha đi qua thầy mới bỏ xuống. Thầy bị bọn lính áp giải đánh một cách quá tàn bạo. Nhưng thầy vẫn gồng sức chịu đựng cho tới khi quân lính bắt thầy đặt cây Thánh Giá lại chỗ cũ rồi đầy thầy vào thành. Trước toà Tổng đốc Nam Định, các quan tra hỏi Ngài rất nhiều lần và nhất nhất, lần nào Ngài cũng tuyên xưng Đức Tin một cách dứt khoát và can đảm. Khi các quan ép Ngài bước lên Thánh Giá thì Ngài thẳng thắn trả lời: - “Đức Chúa Trời là Chúa thật, là căn nguyên của mọi sự vật, chúng ta phải tôn thờ, kính yêu Chúa. Đấy là lý do tôi không thể bước lên ảnh tượng của Chúa, Đấng mà tôi hằng tôn thờ, kính mến”. Nghe những lời Ngài nói quan thêm tức bực nên truyền lệnh trói chân tay lại rồi đánh 30 roi nhưng Ngài vẫn một mực kiên nhẫn chịu đựng, không nao núng, không sợ hãi. Sau đó, quan truyền xích chân tay lại rồi tống giam vào ngục tối., bắt nhịn đói nhịn khát. Thấy không thể thuyết phục được người chiến sĩ can trường của Chúa, quan Tổng đốc lên án viết như sau: - “Tên Đỗ Văn Chiểu đã đi theo và học với tên Trùm Hai (tức là Đức Cha Đa Minh Henares Minh). Nó học những điều giả dối. Nó ngoan cố và bất tuân lệnh vua để cải tà qui chính. Mặc dù bị bắt giam, bị tra tấn, nó vẫn nhất mực ngoan cố theo tà đạo Gia Tô. Vậy nay nó đáng phải bị trảm quyết”. Các quan đệ trình bản án về kinh đô xin vua phê chuẩn. Trong những ngày chờ đợi vua Minh Mạng phê chuẩn bản án Ngài vẫn bình tĩnh viết những lời tâm sự cuối đời cho một người bạn đồng nghiệp, đó là thầy Quỳnh, thư đề ngày 21 tháng 6 năm 1838 như sau: “Ở trong tù tôi phải chịu nhiều cực hình đau đớn, tủi nhục, chịu đói, khát, không có tiền mua ăn. Tôi nhờ thầy gặp các Cha xin các ngài giúp đỡ tôi. Thầy xin lỗi mọi người giúp tôi nhé. Chắc chắn tôi sắp được phúc tử vì đạo, vì nhờ ơn Chúa, tôi vẫn trung thành và bền vững với Chúa”. Thư gửi đi ngày 21 thì ngày 25 án lệnh từ kinh đô gửi về và ngày 26 tháng 6 năm 1838 Thầy Giảng Phanxicô Đỗ Văn Chiểu đã được áp giải ra pháp trường Bảy Mẫu Nam Định cùng với Đức Cha Đa Minh Henares Minh Đúng là cầu được ước thấy. Thầy Giảng Phanxicô Đỗ Văn Chiểu đã cầu nguyện và ước mong được cùng chết với Đức Cha thì hôm nay Chúa đã nhận lời. Đức Cha thì được quân lính nhốt trong một chiếc cũi chật hẹp rồi khiêng đi còn thầy Chiểu thì cổ mang gông kèm thêm hai sợi giây xích sắt nặng nề khóa từ gông xuống hai chân nên Ngài phải lê đi một cách rất khó khăn, đôi khi còn bị mấy tên lý hình đi theo quất vào lưng những làn roi tàn nhẫn. Ra tới pháp trường, Ngài thấy nhiều người đứng nức nở khóc, thương hai vị tông đồ dũng cảm kiên trung của Chúa. Ngài can đảm nhìn thẳng vào mặt từng người đứng chung quanh và ân cần khuyên nhủ: - “Anh chị em đừng khóc nữa. Nhưng hãy vui mừng cảm tạ Chúa thay cho hai thầy trò chúng tôi. Hôm nay chúng tôi được về quê thật trên Trời rồi”. Sau đó đội lý hình mở cũi đưa Đức Cha ra, đồng thời họ cũng tháo gông và xiềng xích ra cho thầy Chiểu. Trước khi bị chém đầu, Đức Cha Đa Minh Henares Minh xin một ơn là được chứng kiến tận mắt cái chết oai hùng của người môn đệ anh hùng của mình là Thầy Giảng Phanxicô Đỗ Văn Chiểu. Quan Giám Sát đồng ý..Thế là người tông đồ trung kiên của Chúa quì xuống trước mặt Đức Cha lãnh nhận bí tích giải tội, cầu nguyện và kêu lớn tiếng ba lần Giêsu. Ngay sau đó lý hình vung gươm thật cao chém một nhát trúng vào xích cổ. Anh phải chém thêm ba lần nữa đầu mới rơi xuống đất. Đức Cha Đa Minh Henares Minh xúc động ôm lấy đầu Thầy dâng cao lên Thiên Chúa như lễ vật hy tế trước khi chính Đức Cha cũng bị chém cùng một thể thức ấy để cùng về Trời lãnh nhận cành lá vạn tuế tử đạo.. Hôm ấy là ngày 26 tháng 6 năm 1838. Giáo dân đã xin thi thể của các Đấng an táng ngay tại pháp trường. Sau khi cơn cấm đạo đã tàn thì giáo dân Họ Trung Lễ đã cải táng và đứa về đặt tai nhà thờ Họ Trung Lễ thuộc xứ Liên Thủy, giáo phận Bùi Chu, tỉnh Nam Định. Đức Giáo Hoàng Lêô XII đã tôn phong Ngài lên bậc Chân Phước ngày 27 tháng 5 năm 1900. Đức Giáo Phoàng Gioan Phaolô II đã nâng Ngài lên hàng Hiển Thánh Tử Đạo ngày 19 tháng 6 năm 1988. Lm. Nguyễn Ðức Việt Châu, SSS
tonggiaophanhanoi.org
