Sứ điệp của ĐTC Phanxicô
nhân Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội năm 2021
“Hãy đến và xem” (Ga 1,46)
Truyền thông bằng cách gặp gỡ mọi người trong thực tại của họ
Anh chị em thân mến,
Lời mời gọi “đến và xem” trong những cuộc gặp gỡ đầu tiên đầy cảm xúc giữa Chúa Giê-su và các môn đệ cũng là phương pháp cho mọi cách thông tin đích thực của con người. Để có thể thuật lại chân lý của cuộc sống, điều làm nên lịch sử (x. Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 54, 24/01/2020), cần phải vượt ra khỏi thái độ tự mãn, cho rằng chúng ta “đã biết” điều gì đó. Thay vào đó, chính chúng ta cần đi và nhìn thấy chúng, dành thời gian ở bên người dân, lắng nghe những câu chuyện của họ và so sánh với thực tế, điều luôn làm chúng ta ngạc nhiên dưới một khía cạnh nào đó. Chân phước Manuel Lozano Garrido[1] khuyên các nhà báo đồng nghiệp: “Hãy mở mắt ngạc nhiên với những gì bạn thấy, và để cho đôi bàn tay chạm vào sự tươi mát và sinh động của sự việc, để khi người khác đọc điều bạn viết, chính họ cũng có thể chạm vào điều kỳ diệu của cuộc sống.” Do đó, năm nay tôi muốn dành Sứ điệp này để nói về lời mời gọi “hãy đến và xem”, điều có thể là một gợi ý cho mọi cách truyền thông muốn trở nên rõ ràng và trung thực, trên báo chí, trên internet, trong việc giảng dạy hàng ngày của Giáo hội cũng như trong giao tiếp chính trị hoặc xã hội. “Hãy đến và xem!”. Đây luôn là cách mà đức tin Ki-tô được truyền đạt, từ những cuộc gặp gỡ đầu tiên bên bờ sông Gio-đan và hồ Ga-li-lê.
Đi mòn giày
Trước tiên chúng ta hãy suy nghĩ về vấn đề quan trọng của việc tường thuật tin tức. Từ lâu, nhiều người đã than phiền về nguy cơ các tin tức báo chí trên tivi và radio và trang web giống hệt nhau, như những tờ báo photocopy, nơi các phóng sự điều tra ít đi và mất chất lượng, nhường chỗ cho các thông tin “tiền chế”, “đóng gói sẵn”, ngày càng ít khả năng nắm bắt chân lý của sự việc và cuộc sống cụ thể của con người, và càng ít nắm bắt những hiện tượng xã hội quan trọng nhất hoặc những phong trào tích cực ở mức độ nền tảng. Cuộc khủng hoảng của ngành xuất bản có nguy cơ đưa đến việc một phóng sự được viết trong các tòa soạn, trước máy tính và trên mạng xã hội, không bao giờ đi ra đường, không gặp trực tiếp con người để tìm kiếm các câu chuyện hoặc xác minh một số tình huống trực tiếp. Trừ khi chúng ta sẵn sàng với những cuộc gặp gỡ này, chúng ta vẫn chỉ là những khán giả ngoại cuộc, bất chấp những đổi mới công nghệ có khả năng đặt chúng ta trước một thực tại được phóng đại và chúng ta dường như bị đắm chìm trong đó. Mỗi công cụ chỉ hữu ích và quý giá nếu nó thúc đẩy chúng ta đi và xem những thứ mà nếu không đi gặp chúng ta sẽ không biết về chúng, đăng trên internet những tin tức không có sẵn ở nơi khác, cho phép những cuộc gặp gỡ mà nếu không sẽ không bao giờ xảy ra.
Tin Mừng như những câu chuyện mới
Sau khi chịu phép rửa ở sông Giođan, Chúa Giêsu đã trả lời cho những môn đệ đầu tiên muốn biết Người: “Hãy đến và xem” (Ga 1,39). Người mời gọi họ có một mối quan hệ với Người. Hơn nửa thế kỷ sau, khi thánh Gioan, khi ấy đã cao niên, viết Phúc âm của mình, ngài nhớ lại một số chi tiết "đáng là tin tức", những điều cho thấy chính thánh nhân hiện diện ở sự kiện ngài đang thuật lại và chứng tỏ tác động của kinh nghiệm đó trên cuộc đời của ngài: "Đó là khoảng giờ thứ mười", ngài lưu ý, tức là bốn giờ chiều (x. c. 39). Thánh Gioan tiếp tục kể, ngày hôm sau, Philipphê kể cho Nathanael cuộc gặp gỡ với Đấng Mê-si-a. Người bạn của ông hoài nghi và hỏi: "Từ Nazareth làm sao có cái gì hay được?" Ông Philipphê không cố gắng thuyết phục ông Nathanael bằng lý lẽ, nhưng chỉ nói với ông cách đơn giản: "Hãy đến và xem” (x. cc. 45-46). Nathanael đi và nhìn thấy, và từ lúc đó cuộc đời của ông được thay đổi. Đức tin Kitô giáo bắt đầu như thế. Và đây là cách nó được thông truyền: như một kiến thức trực tiếp, nảy sinh từ kinh nghiệm, và không phải từ tin đồn. “Không còn phải vì lời chị kể mà chúng tôi tin, nhưng bởi vì chính chúng tôi đã nghe.” Dân làng đã nói với người phụ nữ xứ Samaria, sau khi Chúa Giê-su dừng chân tại làng của họ (x. Ga 4,39-42). “Hãy đến và xem" là phương pháp đơn giản nhất để biết một thực tại. Đó là sự xác minh trung thực nhất của mọi thông điệp, bởi vì để biết thì chúng ta cần phải gặp gỡ, cần để cho người đứng trước mặt chúng ta nói, để cho chứng tá của họ đến với chúng ta.
Cảm ơn sự can đảm của nhiều nhà báo
Báo chí cũng vậy, như một tường thuật về thực tế, đòi hỏi khả năng đi đến những nơi mà không ai nghĩ sẽ đi đến đó: một sự sẵn sàng lên đường và một mong muốn được nhìn thấy. Một sự tò mò, một sự cởi mở, một niềm đam mê. Chúng ta phải cảm ơn sự can đảm và dấn thân của tất cả những người chuyên nghiệp đó – các nhà báo, nhà quay phim, biên tập viên, đạo diễn, những người thường liều mạng sống khi thực hiện công việc của họ. Nhờ nỗ lực của họ mà bây giờ chúng ta biết, ví dụ như về khó khăn gian khổ của những người thiểu số bị đàn áp ở nhiều nơi trên thế giới; nhiều hành vi ngược đãi và bất công gây ra cho người nghèo và môi trường; rất nhiều cuộc chiến bị lãng quên. Sẽ là một tổn thất không chỉ cho việc tường thuật tin tức, nhưng cho cả xã hội và cho nền dân chủ nói chung, nếu những tiếng nói này yếu đi. Toàn bộ gia đình nhân loại của chúng ta sẽ bị nghèo đi.
Nhiều hoàn cảnh trên thế giới của chúng ta, thậm chí nhiều hơn nữa trong thời điểm đại dịch này, đang mời gọi thế giới truyền thông "đến và xem". Chúng ta có thể có nguy cơ tường thuật về đại dịch, cũng như mọi khủng hoảng, chỉ qua lăng kính của các nước giàu có hơn, không nói hết sự thật. Ví dụ, câu hỏi về vắc-xin và chăm sóc y tế nói chung, có nguy cơ loại trừ những người nghèo hơn. Ai sẽ cho chúng ta biết về mong đợi tha thiết được chữa lành của những người dân ở những ngôi làng nghèo nhất của châu Á, châu Mỹ Latinh và châu Phi? Do đó, sự khác biệt xã hội và kinh tế ở cấp độ toàn cầu có nguy cơ quyết định thứ tự phân phối vắc-xin chống Covid, trong đó người nghèo luôn đứng ở cuối hàng và quyền phổ quát được chăm sóc sức khỏe được khẳng định về nguyên tắc, nhưng hiệu quả thực lại bị tước bỏ. Nhưng ngay cả trong thế giới của những người may mắn hơn, bi kịch xã hội của những gia đình nhanh chóng rơi vào cảnh nghèo đói phần lớn vẫn bị che giấu; việc những người không còn cảm thấy xấu hổ khi xếp hàng trước các trung tâm bác ái để nhận một gói thực phẩm không trở thành tin tức.
Các cơ hội và cạm bẫy của internet
Internet, với vô số biểu thức truyền thông xã hội của nó, có thể gia tăng khả năng tường thuật và chia sẻ: nhiều đôi mắt nhìn thế giới hơn, một dòng thác hình ảnh và chứng từ. Công nghệ kỹ thuật số mang lại cho chúng ta khả năng có thông tin trực tiếp và kịp thời, thường rất hữu ích. Chúng ta có thể nghĩ về những trường hợp khẩn cấp nhất định mà internet tường thuật tin tức đầu tiên và truyền đạt các thông báo chính thức. Nó là một công cụ mạnh mẽ, đòi hỏi tất cả chúng ta phải có trách nhiệm với tư cách là người sử dụng và người tiêu thụ. Tất cả chúng ta đều có thể trở thành nhân chứng của những sự kiện mà các phương tiện truyền thông truyền thống sẽ không để ý tới, đóng góp cho xã hội và làm nổi bật nhiều câu chuyện hơn, bao gồm những câu chuyện tích cực. Nhờ internet, chúng ta có cơ hội để kể những gì chúng ta thấy, những gì xảy ra trước mắt chúng ta, và chia sẻ với người khác.
Đồng thời, nguy cơ thông tin sai lệch được lan truyền trên mạng xã hội đã trở nên rõ ràng đối với tất cả mọi người. Từ lâu, chúng ta đã biết tin tức và thậm chí cả hình ảnh dễ bị thao túng như thế nào, vì hàng nghìn lý do, thậm chí đôi khi chỉ vì lòng tự ái tầm thường. Điều quan trọng ở đây không phải là xem internet là xấu xa, đe dọa, mà là có khả năng phân định cao hơn và ý thức trách nhiệm trưởng thành hơn, đối với nội dung chúng ta gửi cũng như nhận. Tất cả chúng ta đều chịu trách nhiệm về truyền thông mà chúng ta thực hiện, về thông tin chúng ta chia sẻ, về sự kiểm soát mà chúng ta có thể cùng nhau thực hiện đối với tin tức giả, bằng cách vạch mặt chúng. Tất cả chúng ta đều được mời gọi trở thành nhân chứng của sự thật: đi, xem và chia sẻ.
Không điều gì có thể thay thế cái nhìn cuả cá nhân
Trong truyền thông, không điều gì có thể thay thế hoàn toàn việc nhìn thấy trực tiếp. Một số điều chỉ có thể học được bằng cách trải nghiệm chúng. Trên thực tế, người ta không giao tiếp chỉ bằng lời nói, mà bằng mắt, bằng giọng nói và bằng cử chỉ. Sự thu hút của Chúa Giê-su đối với những người gặp Người phụ thuộc vào sự thật trong lời rao giảng của Người; nhưng hiệu quả của những điều Người nói không thể tách rời với cách Người nhìn người khác, cách Người đối xử với họ và thậm chí sự im lặng của Người. Các môn đệ không chỉ lắng nghe lời Người, họ còn quan sát Người nói. Thực vậy nơi Người - Logos nhập thể - Ngôi Lời mang lấy một khuôn mặt, Thiên Chúa vô hình để cho mình được nhìn thấy, cảm nhận và chạm vào, như chính thánh Gioan đã viết (x. 1Ga 1,1-3). Lời nói chỉ hiệu quả khi nó được "nhìn thấy", chỉ khi nó liên quan đến chúng ta qua kinh nghiệm, qua cuộc đối thoại. Vì lý do này, "đến và xem" đã và tiếp tục là điều cần thiết.
Chúng ta hãy nghĩ về bao nhiêu lời hùng biện trống rỗng, ngay cả trong thời đại của chúng ta, trong mọi lĩnh vực của đời sống công cộng, trong thương mại cũng như trong chính trị. Người này hay người kia “nói không ngừng và không nói gì”. Các lý luận của anh ta như là hai hạt lúa mì trong hai giạ trấu. Bạn phải tìm kiếm cả ngày để tìm ra chúng, và khi tìm thấy chúng, chúng không đáng để tìm kiếm.[2] Những lời đả kích của nhà viết kịch người Anh cũng có giá trị đối với những nhà truyền thông Ki-tô giáo chúng ta. Tin mừng của Phúc Âm đã lan rộng khắp thế giới nhờ những cuộc gặp gỡ giữa người với người, từ trái tim đến trái tim, với những người nam nữ, những người chấp nhận lời mời “đến và xem”, và bị đánh động bởi tình người mạnh mẽ, tỏa sáng qua cái nhìn, lời nói và cử chỉ của những người làm chứng cho Chúa Giê-su Ki-tô. Tất cả các công cụ đều quan trọng, và người giao tiếp vĩ đại tên là Phao-lô thành Tarso chắc chắn sẽ sử dụng e-mail và tin nhắn xã hội. Tuy nhiên, chính đức tin, niềm hy vọng và lòng bác ái của ngài đã gây ấn tượng với những người đương thời, những người đã nghe ngài giảng và may mắn có thời gian ở bên ngài, gặp ngài trong một buổi họp mặt hoặc trong một cuộc trò chuyện riêng. Ngắm nhìn ngài làm việc ở bất cứ nơi đâu, chính họ cũng đều thấy sứ điệp cứu độ mà ngài rao giảng với ơn Chúa thật sự hiệu quả cho cuộc sống của họ. Và ngay cả khi người ta không thể gặp trực tiếp người tôi tớ này của Thiên Chúa, các môn đệ được thánh nhân sai đi đã làm chứng cho cách sống của ngài trong Chúa Ki-tô (x. 1Cr 4,17).
“Trong tay chúng ta có những cuốn sách, nhưng sự thật ở trước mắt chúng ta,” thánh Augustinô đã nói về việc hoàn thành những lời tiên tri được tìm thấy trong Sách Thánh. Vì vậy, Tin Mừng cũng trở nên sống động trong thời đại của chúng ta, bất cứ khi nào chúng ta chấp nhận lời làm chứng thuyết phục của những người đã thay đổi cuộc sống nhờ cuộc gặp gỡ với Chúa Giêsu. Từ hơn hai thiên niên kỷ qua, một chuỗi các cuộc gặp gỡ như vậy đã truyền tải sức hấp dẫn của cuộc phiêu lưu Ki-tô giáo. Do đó, thách đố đang chờ chúng ta là truyền thông bằng cách gặp gỡ mọi người trong thực tại của họ.
Lạy Chúa, xin dạy chúng con đi ra khỏi chính mình,
và lên đường tìm kiếm sự thật.
Xin dạy chúng con đi và nhìn xem,
xin dạy chúng con lắng nghe,
không nuôi dưỡng những thành kiến,
hay đưa ra những kết luận vội vàng.
Xin dạy chúng con đi đến nơi mà không ai muốn đi,
dành thời gian để hiểu,
chú ý đến điều thiết yếu,
không bị phân tâm bởi những thứ không cần thiết,
phân biệt vẻ ngoài lừa dối với sự thật.
Xin ban cho chúng con ân sủng để nhận ra nơi cư ngụ của Ngài trên thế giới của chúng con
và sự trung thực để nói với người khác những gì chúng con đã thấy.
Roma, đền thờ thánh Gioan Laterano, ngày 23 tháng 1 năm 2021,
Ngày trước lễ nhớ thánh Phanxicô đệ Salê
---
[1] Nhà báo người Tây Ban Nha, sinh năm 1920 và qua đời năm 1971, được tuyên phong chân phước năm 2010.
[2] WILLIAM SHAKESPEARE, Người lái buôn thành Venice, phần I, cảnh I.
